2

Vài điều cần ghi nhớ

Bài học ngắn trong phần 1 trình bày những quy luật “bỏ túi” giúp các bạn có thể tìm ra các hợp âm căn bản dùng trong 1 bài nhạc Việt nhanh chóng.  

Muốn hiểu rõ thêm về những quy luật này thì các bạn cần biết vài điều lý thuyết căn bản sau đây:

1.      Quãng:  Hãy lấy các nốt nhạc sắp theo thứ tự : Do – Re – Mi – Fa – Sol –La – Si - Do ( kết bằng Do cho trọn 8 nốt).  Từ Do đến Re là quãng 2, Do đến Mi là quãng 3, Do – Fa (q 4) , Do – Sol (q 5) v.v... Nói chung thì quãng là khoảng cách giữa 2 nốt nhạc.  Có nhiều loại quãng : trưởng , thứ, tăng, giảm, tùy thuộc vào khoảng cách giữa 2 nốt này.  Ðể đo khoảng cách thì cần dùng đơn vị gọi là  “nửa cung”

2.      Cung và nửa cung:  Nhìn trên phím đàn guitar, bạn để ý là từ nốt Mi lên Fa và Si lên Do chỉ cách nhau có 1 phím, còn giữa các nốt khác thì cách nhau 2 phím.  Khoảng cách một phím như vậy là “nửa cung” và 2 phím là “1 cung”

3.      Âm giai Do trưởng: Hãy dùng cây guitar để đàn 8 nốt Do - Re – Mi – Fa – Sol – La –Si – Do và để ý đến khoảng cách cung (c) và nửa cung (nc) giữa các nốt.  Ta sẽ thấy các khoảng cách này là:  c,c,nc, c , c,c,nc  hay để cho dễ nhớ thì đọc là : 1, 1, ½ ,    1,    1, 1, ½ .  Tám nốt này có thể xem là gồm 2 nhóm 4 nốt "Do Re Mi Fa” và “Sol La Si Do”  cách nhau bởi 1 cung ( giữa Fa và Sol).  Mỗi nhóm 4 nốt này có cấu trúc  1, 1, ½  giống nhau.

4.      Căn bản âm giai trưởng:  Chuỗi 8 nốt xếp theo thứ tự tên nốt liên tiếp như trên gọi là 1 "âm giai", và chuỗi 8 nốt bắt đầu từ nốt Do nói trên nghe rất thuận tai.  Người ta dùng chuỗi 8 nốt với khoảng cách giữa các quãng như thế ( 1, 1, ½  -  1  -  1, 1, ½ ) làm mẫu của một “âm giai trưởng”

5.      Tạo 1 âm giai trưởng từ các nốt khác:  Thử tạo 1 âm giai trưởng bắt đầu từ nốt Re.  Hãy dùng cây guitar thì sẽ thấy ngay lập tức
a.      Re – Mi : 1 cung  > OK
b.      Mi - Fa : nửa cung > không được, phải tăng lên Fa# để có 1 cung
c.      Fa# - Sol : nửa cung > OK
d.      Sol – La : 1 cung > OK
e.      La – Si : 1 cung > OK
f.      Si - Do : nửa cung > không được, phải tăng lên Do# để có 1 cung
g.      Do# - Re : nửa cung > OK

Âm giai Re trưởng như thế sẽ mang 2 dấu thăng ở bộ khóa đầu bài nhạc (Fa# và Do#) . Khi đàn 1 bài ở cung Re trưởng thì luôn nhớ là tất cả các nốt Fa và Do đều phải tăng nửa cung.  Cứ theo cách trên thì bạn sẽ tìm được bộ khóa (có mấy dấu thăng giảm) của tất cả các "âm giai trưởng" khác ( hãy ghi nhớ : 1, 1, ½ - 1 - 1, 1, ½)

6.      Làm sao để tạo hợp âm ?  Thử dùng âm giai Re trưởng.  Trên mỗi nốt ta hãy viết chồng lên thêm 2 nốt : Do Mi Sol, Re Fa# La, Sol Si Re, Fa# La Do#…Tập hợp 3 nốt này tạo thành 1 “hợp âm”  ( nên nhớ 2 nốt cách nhau thì gọi là “quãng” như vừa định nghĩa).  Tính từ gốc đi lên thì hợp âm Re trưởng gồm có 1 quãng 3 (Re Fa#) và 1 quãng 5 (Re La)

7.      Luật 1 – 4 – 5: Khi chuyển từ hợp âm này sang hợp âm khác cũng có những quy luật riêng sao nghe cho hợp tai.  Chuyển động căn bản nhất là từ hợp âm 1 (chủ âm) đi qua hợp âm ở bậc 4 rồi bậc 5.  Ba hợp âm này đi với nhau rất hợp và có rất nhiều bài nhạc từ đầu đến cuối chỉ cần dùng 3 hợp âm này mà thôi.  Sau này khi khá hơn thì ta sẽ bàn thêm về những chuyển động khác

8.      Quãng 3 trưởng 3 thứ là gì ?   Ba nốt "Re - Fa# - La" tạo thành hợp âm Re trưởng.  Hãy để ý quãng 3 Re Fa# gồm có 2 cung (Re - Mi , Mi - Fa#) và được gọi là quãng 3 trưởng.  Giờ đây nếu hạ nốt Fa# xuống nửa cung thành Fa (tức là chỉ còn 1 cung rưỡi) thì quãng Re Fa được gọi là quãng 3 thứ.  Trên cây guitar, khi đàn 3 nốt "Re Fa La" thì nghe ra có vẻ buồn (so với hợp âm Re trưởng Re Fa# La nghe vui hơn)  Chỉ cần thay đổi quãng 3 từ trưởng ra thứ ( bớt đi nửa cung) mà bản chất của hợp âm sẽ đổi ngay từ vui ra buồn.  

9.      Hai câu thần chú:   Trên đây chỉ là những lý thuyết hết sức căn bản mà tôi đã thâu gọn lại.  Mới đọc qua thì sẽ thấy khó hiểu nhưng thực sự thì không đến nỗi nào!  

Nếu muốn có thêm vài luật “bỏ túi” để tìm xem một hợp âm gồm có những nốt gì thì các bạn nên học thuộc lòng 2 câu … “thần chú” sau đây :

Fa Do Sol Re La Mi Si

và đọc ngược lại là:

Si Mi La Re Sol Do Fa

10.      Những bước kế tiếp:  

Cứ dần dần rồi chúng ta sẽ bàn đến các loại hợp âm khác, không nên vội vã.  Hiện tại chúng ta chỉ mới bắt đầu với 2 loại hợp âm "trưởng" và "thứ".  Kế tiếp sẽ đến "tăng" aug (augmented), "giảm"dim (dimínished) rồi sẽ đến "6th", "sus" v.v..

Điều quan trọng là các bạn cần phải cảm nhận được cái cảm giác mà mỗi loại hợp âm tạo ra .  Hiện tại chúng ta chỉ mới bắt đầu với hai loại hợp âm và phân loại ra rằng hễ hợp âm trưởng thì nghe vui mà hợp âm thứ thì nghe buồn.   Tuy nhiên như vậy thì quá sơ sài vì những rung động của con người thì không chỉ có "vui" hoặc "buồn", mà còn biết bao nhiêu trạng thái khác giữa hai thái cực này.  

Biết được những loại hợp âm này cấu tạo ra sao, gồm những nốt gì là chuyện dễ.  Tuy nhiên cần phải rõ là những loại hợp âm này muốn diễn tả, hay mang lại cho ta cái cảm giác gì, đó mới là cái khó.  

Nắm được cái ý của mỗi loại hợp âm, sau đó ta sẽ bàn đến các chuyển động hoà âm, nghĩa là làm sao để đi từ hợp âm này tiếp qua hợp âm khác cho thật êm tai.  Nghe thì phức tạp lắm nhưng chúng ta sẽ dần dần đi qua từng bước.

Tóm lại thì từ đầu bài đến đây, chúng ta vẫn còn quanh quẩn ở bàn tay trái.  Bạn nào ... thấm mệt thì không cần đọc hai chương này làm chi mà chỉ cần xem tên hợp âm ghi trên dòng nhạc là cũng đủ!

Với những bạn đã chịu khó đọc đến đây thì tôi nghĩ rằng bạn đã có đủ kiến thức để tự mình tìm các hợp âm cho 1 bài nhạc Việt giản dị. Tôi xin đề nghị các bạn thử áp dụng những điều vừa học để tìm các hợp âm cho bài MƯA HỒNG của Trịnh Công Sơn, viết ở chủ âm Do trưởng .

Tôi sẽ trình bày các bước phải theo trong bài kế tiếp.  Tuy nhiên xin đề nghị các bạn nên tìm bài MƯA HỒNG và thử làm bài tập này trước.

VÕ TÁ HÂN