Quan Tể Tướng Vũ Duy Chí là người làng Mộ Trạch. Nguyên ông tằng tổ nhà ông xưa làm quan đến Hình Bộ Viên Ngoại Lang, đến lúc tuổi già về dạy học, ở một làng ven đấy là thôn Mạc, làng Thời Cử. Ông ấy là tính người rất sợ đỉa. Nhân một hôm, cùng năm sáu người học trò nhỏ, đi tắm ở ao đầu làng, lúc đi qua một cái vườn, thấy có cái gò cao, liền trỏ bảo học trò rằng: "Khi thầy bách tuế, đem đến đây táng, thì đỉa không sao đến được". Kịp đến khi mất, người nhà nhớ lời di chúc, đem táng tại gò ấy.

Nay xem chỗ đất ấy, đằng trước có ấn phù thủy diện, đàng sau có phượng hoàng hàm thu, mộ để tọa ất hướng Tân, các nhà phong thủy bảo là đất thiên táng, tất con cháu phát đến Công Hầu.

Đến bà mẹ ông Chí lại là người vốn có âm đức. Khi bà còn ít tuổi, một hôm đi chợ mua bán, có một người đàn bà bán lụa, khi trở về bỏ quên lại một bó lụa to, bà bắt được cất đi. Một lát, người đàn bà chạy lại, gào khóc hỏi tìm, bà hỏi đích thực, liền đem lụa trả cho. Người ấy xin để tạ bà hai tấm lụa, bà cười bảo rằng: "Ta lấy hai tấm lụa sao bằng ta lấy cả bó lụa chẳng hơn ư, ta thương chị mất lụa mà về, tất phải chồng con trách mắng, cho nên ta trả, há mong báo làm gì!!!" Người đàn bà xin tạ thế nào bà cũng không chịu lấy; cả chợ ai cũng khen bà là một người đức phụ.

Một hôm, bà nằm chiêm bao thấy đoá mây ngũ sắc, ôm mây mà sắc xanh sắc đỏ tan trước, sau bà sanh được năm người con trai.

Ông Chí là người xuất thân lại điểu, lúc trước lấy văn học thờ Chúa Dương Vương, khi tiềm đế đã được Chúa thân tín. Bấy giờ, ở Quảng Nam thì có Chúa Nguyễn xưng hùng, tỉnh Cao Bằng thì có họ Mạc chiếm cứ. Ở chốn cơ lử, ông rất có công lao, nào khi vượt bể điệu lương, nào khi lên núi đánh giặc, khi cách nghìn dặm bày mưu

Vua sai việc gì được việc nấy, ngày thêm được yêu dùng, cho nên làm quan đến chức Tham Chính Tể Tướng. Triều Đình thường chê ông về việc lại, chuyện đến tai Vua, Vua bèn kể hết sử nghiệp Tiêu, Tào, Phòng, Triệu, làm bài luận giải nghi, để bảo các quan.

Có một năm, đến ngày mồng một tết nguyên đán, Chúa Trịnh có chỉ sai các quan văn vũ, lúc vào triều phục, sang phủ đường bái tạ. Ông tâu với Chúa Trịnh rằng: "Đức Chúa Thượng, xưa nay trong đạo làm tôi, cứ lễ thì nay các quan đến phủ, nên mặc áo thanh cát là phải, không nên dùng triều y, sợ trái lệ cũ. " Chúa Trịnh nghe lời tâu, bèn thôi việc ấy.

Ông thực có phong thế lá người chính thần, sau làm quan đến chức Lại Bộ Thượng Thư, Quốc Lão thiếu phó, thì về hưu trí. Câu đối thêu cờ rằng:

"Nhất đại tôn thần, Tiêu tướng quốc,
"Tứ triều Nguyên Lão Triệu Hàn Vương."

Ông thọ được bảy-mươi-lăm tuổi, khi mất được tặng phong đến chức Thái Phó.

Con ông là Duy Hải, đỗ tiến sĩ khoa Kỷ Hợi, cha con đồng triều, rất là vinh diệu.

Ông năm anh em đều vinh hiển cả. Anh cả là ông Tự Khoái, khi còn nhỏ đã có đại chí, đến năm mười-bảy tuổi lên chơi kinh thành, bấy giờ vương tử thứ hai là ông Phù Hoa, được chúa Trịnh yêu lắm, nhân tình ai cũng suy vọng về Phù Hoa, mà ông Hoàng Tổ Dương Vương thì phải chúa Trịnh ghét bỏ. Mổi buổi chiều, ông đến xem, thấy ông Phù Hoa cách ăn nói cử chỉ tầm thường, không phải là người thành lập được. Kịp trong thấy ông Dương Vương, ông lấy làm lạ, biết có thánh tài, liền xin vào làm môn hạ, nên về sau chúa Dương Vương nghĩ ông là một người công thần từ khi tiềm để, rất là yêu trọng. Ông làm quan đến chức Tả Thị Lang, Trung Quận Công.

Anh thứ hai là ông Bạt Hoa, đổ Hoàng Giáp khoa Giáp Thìn làm quan đến chức Thị Lang. Ông Duy Chí làm quan đến Tể Tướng ông Phương Trượng làm quan đến Thượng Thư, đều được phong tước Quận Công. Con thứ năm là ông Cầu Hối, đỗ tiến sĩ khoa Ất Hợi, làm quan đến Tham Chính.

Ông Tự Khoái trẻ đã gặp Vua, làm quan đến lúc tuổi ngoài sáu mươi; ông Duy Chí, ông Phương Trượng đều công thành danh toại. Đến như ông Bạt Hoa, ông Cầu Hối, tuy là quan to, nhưng đều không thọ, bây giờ anh em mới nghiệm là điềm mây ngũ sắc, xanh đỏ tan trước vậy.

CỔ KIM ĐẠT SỬ
(Trích "Nam Phong" số 189 Octobre 1933 - Sở Cuồng Tập)